بر خلاف اخبار منتشرشده در رسانه‌ها سرانه مصرف برق خانگی در ایران 6 برابر میانگین جهانی است و ادامه این مسیر می‌تواند کشور را با بحران‌های عمیق اقتصادی و اجتماعی مواجه کند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، گسترده شدن پدیده خاموشی منجر به آن شده تا مجالی برای طرح این پرسش به وجود بیاید که چرا برق در پهنای کشور قطع شده و شاهد خاموشی‌های مکرر و طولانی مدت هستیم؟
یکی از پاسخ‌های پر تکرار به این مسئله افزایش مصرف برق در روزهای هفته‌های اخیر است. به استناد آمار و اطلاعات مندرج در تارنمای مدیریت شبکه برق ایران، مصرف برق کشور در 10 روز اخیر به طور مداوم در حال رکورد شکنی‌های پیاپی بوده و در حداکثر مقدار خود، اوج بار مصرف در ساعت 12:45 روز سه شنبه 15 تیرماه سال جاری عدد 66 هزار و 290 مگاوات را به ثبت رسانده است.
این رکوردشکنی مصرف برق در شرایطی اتفاق می‌افتد که حداکثر میزان مصرف برق کشور در سال گذشته به عدد 58 هزار و 254 مگاوات رسیده بود و تا این مقطع زمانی، اوج بار نسبت به سال گذشته با افزایش قابل توجه 14 درصدی مواجه شده است.
رشد 14 درصدی اوج بار سال جاری در شرایطی اتفاق می‌افتد که این شاخص در 2 سال گذشته به طور سالانه 1 درصد رشد کرده بود و در سال 1400 شاهد رشد 14 برابر پیک مصرف برق هستیم.
*آدرس غلط برای توجیه مصرف نجومی انرژی
با وجود حکایت آمارها از مصرف برق قابل توجه در کشور و بی‌توجهی به مسئله اصلاح الگوی مصرف خبر می‌دهد اما اخیرا اخباری در فضای رسانه‌ای کشور دست به دست می‌شود که مطابق آن سرانه مصرف برق در ایران از میانگین جهانی پایین‌تر است.
به گزارش فارس، هر مقایسه‌ای در فضای منطقی نیاز به دسته‌ای از مسائل پیش‌فرض دارد تا به کمک آن زمینه قیاس پارامتر مد نظر به طور کامل مهیا شده و اثر سایر پارامترهای تاثیرگذار از مقایسه کنار برود.
بر همین اساس، مقایسه سرانه برق مصرفی کل به ازای هر نفر در کشور با سایر کشورهای دنیا نمیتواند مقایسه صحیح در این حوزه تلقی شود زیرا شرایط مقایسه میان کشورهای متفاوت با استناد این شاخص شرایط برابر و مشابه به حساب نمی‌آید.
*انرژی لازم برای تولید کالا در ایران 2 برابر آلمان است
در همین راستا اولین مسئله در مقایسه سرانه مصرف برق کل برای هر نفر بین کشورهای مختلف توجه به مسئله تفکیک نوع مشترکان است.
در ایران مشترکان برق را می‌توان به 4 دسته کلی مشترکین خانگی، مشترکین صنعتی، مشترکین کشاورزی و سایر مشترکان تقسیم کرد. زمانی که از مصرف برق کل صحبت می‌شود، بحث پیرامون مصرف برق هر 4 دسته مشترکان مذکور است. با علم به این موضوع طبیعی است مقایسه برق مشترکان صنعتی در کشورهای مختلف صحیح نباشد چرا که تولید ناخالص داخلی هر یک از این کشورها تفاوت آشکاری داشته و همین تفاوت به معنای آن است که مقایسه میزان مصرف برق، شرایط مشابهی میان کشورهای مختلف به وجود نمی‌آورد.
در همین راستا محمد پورحمید، کارشناس انرژی با اشاره به اینکه مقایسه سرانه مصرف کل برق کشورهای مختلف مقایسه صحیحی نیست، گفت:« ممکن است تولید ناخالص داخلی یک کشور علاوه بر تامین نیاز مردم آن کشور از طریق صادرات کالای مد نظر بخش قابل توجهی از مردم جهان را به وجود بیاورد، طبیعی است مصرف برق در سرانه این خصوص محاسبه می‌شود اما جمعیت مقصد صادرات در این شاخص لحاظ نشده و بنابراین این مقایسه به هیچ عنوان مقایسه دقیقی نیست.»
با توجه به اشکال وارد شده در زمینه تفکیک مشترکان و نادرستی مقایسه سرانه مصرف برق کل در این حوزه، شاخص شدت مصرف انرژی می‌تواند با رفع نقص مطرح شده تصویر دقیقی از میزان مصرف انرژی در ایران بدهد.
شاخص شدت مصرف انرژی میزان انرژی مصرف شده بر حسب انرژی معادل یک بشکه نفت خام یا ژول بر حسب 1 واحد تولید ناخالص داخلی است.
این شاخص بیان می‌کند برای تولید یک واحد تولید ناخالص داخلی باید چه میزان انرژی مصرف کرد. در همین رابطه توجه به آمار جهانی شدت انرژی مشخص می‌کند که ایران وضعیت بسیار نامطلوبی در حوزه شاخص شدت انرژی دارد.
برای مثال در شرایطی که شدت انرژی در ایران معادل 8 مگاژول بر دلار برآورد می‌شود، این شاخص در کشور توسعه یافته‌ای نظیر آلمان کمتر از نصف شاخص شدت انرژی در ایران است. به عبارت دیگر تولید هر دلار کالا و خدمات در ایران با 2 برابر انرژی تولید همان ارزش در آلمان انرژی مصرف می‌کند.
*مصرف برق هر ایرانی 6 برابر میانگین جهانی
علاوه بر مسئله تفکیک نکردن نوع مشترکان، مقایسه سرانه مصرف برق کل میان کشورهای متفاوت با توجه به تفاوت موقعیت جغرافیایی نمیتواند تصویر دقیقی از این مسئله ایجاد نماید. برای مثال قرارگیری 100 درصد جمعیت کشور قطر در موقعیت آب و هوایی حاشیه خلیج فارس، زمینه افزایش مصرف برق در حوزه تامین سرمایش را مطرح می‌کند و مقایسه میزان مصرف برق کل در این کشور با مصرف برق کل ایران با موقعیت‌های آب و هوایی گوناگون اساسا نمیتواند مقایسه صحیحی تلقی شود.
از سوی دیگر برق تنها حامل انرژی تامین برق خانگی در بسیاری از کشورهای جهان تلقی شده و حامل‌های دیگر انرژی نظیر گاز در خانه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بر همین اساس، طبیعی است که میزان سرانه مصرف برق در این کشورها از سرانه مصرف برق در ایران فراتر باشد، زیرا در ایران علاوه بر مصرف برق، گاز نیز در جهت تامین انرژی گرمایش و پخت و پز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از همین سو شاخص دیگر نظیر سرانه مصرف برق خانگی با احتساب تامین سرمایش، روشنایی و تامین برق لوازم خانگی می‌تواند تصویر صحیحی از میزان مصرف برق توسط هر ایرانی و مقایسه با سایر کشورهای جهان ارائه دهد.
بر همین اساس، مطابق آخرین آمار ارائه شده تحت عنوان ترازنامه انرژی سرانه مصرف برق خانگی در ایران معادل 1058 کیلووات ساعت برای هر نفر برآورد می‌شود. این در حالی‌ست که متوسط جهانی این آمار معادل 182 کیلووات ساعت است.
به عبارت دیگر میزان سرانه مصرف برق خانگی در ایران 6 برابر متوسط جهانی و 7 برابر سرانه مصرف برق هر نفر در کشور ترکیه است.
*نظام تعرفه‌گذاری غلط عامل اصلی افزایش نجومی مصرف برق
افزایش بدون توقف و سرسام‌آور انرژی در ایران و بی‌توجهی به سیاست‌های بالادستی اصلاح الگوی مصرف در آینده‌ای نه چندان دور می‌توان ایران به عنوان یکی از بزرگترین منابع انرژی دنیا را به واردکننده انرژی تبدیل کرده و سطوح متفاوتی از امنیت اجتماعی و اقتصادی کشور را با خطر جدی مواجه سازد.
در همین رابطه، سیما غفاری کارشناس انرژی در بیان راهکارهای موجود به منظور اصلاح الگوی مصرف گفت:« سیاست‌های تعرفه‌گذاری صحیح در قالب مدل‌هایی نظیر IBT می‌تواند زمینه اصلاح الگوی مصرف را فراهم کرده و مشترکان پرمصرف را به بهینه‌سازی انرژی تشویق کند.»
پایش تمام شاخص‌های مرتبط با مصرف حامل‌های انرژی بیانگر وضع نامطلوب مصرف در کشور است و ساماندهی این مسئله در قالب سازوکارهای موثر باید جزء اولویت‌های دولت آینده به منظور جلوگیری از بحران‌هایی نظیر بحران خاموشی تلقی شود.
